100. rocznica III Powstania Śląskiego

W nocy z 2 na 3 maja 2021 roku obchodzimy ważną, bo już setną, rocznicę wybuchu III Powstania Śląskiego. Z tej okazji w wielu miastach przygotowano różne atrakcje, by jak najlepiej uczcić to wydarzenie.

Powstania Śląskie to ważne wydarzenia nie tylko w historii śląska, ale całej Polski. W historii zapisały się trzy powstania Ślązaków: w 1919, 1920 i 1921 roku. Ostatni zbrojny zryw w 1921 roku zagwarantował przyznanie Polsce znacznie większą część Górnego Śląska, niż pierwotnie zamierzano.

Marzec 1921 roku – plebiscyt

III Powstanie Śląskie swój zaczątek miało tak naprawdę przez przeprowadzony 20 marca 1921 roku plebiscyt. Ludność zamieszkująca Górny Śląsk, oraz emigranci, którzy kiedyś tam mieszkali, mieli wtedy określić, czy są za przyłączeniem Górnego Śląska do Niemiec, czy do Polski. Zagłosowało 97,5 procent uprawnionych, czyli niecałe 1,2 miliona osób. Za przynależnością Górnego Śląska do Polski opowiedziało się 40,3 procent, natomiast za przynależnością do Niemiec – 59,4 procent. 

Korfanty: Zwycięstwo za wszelką cenę

Przez wynik głosowania Komisja Międzysojusznicza nie potrafiła dojść do porozumienia w sprawie podziału terenu plebiscytowego. Zaproponowano przyłączenie do Polski jedynie powiatów rybnickiego i pszczyńskiego, omijając ważne tereny przemysłowe. Skłoniło to Wojciecha Korfantego do obmyślenia własnego rozwiązania. Zaproponował wyznaczenie granicy przebiegającej od południa wzdłuż biegu rzeki Odry, a potem do Olesna. Brak poparcia komisji skłonił Korfantego do podjęcia decyzji o wywołaniu powstania.

– Zwycięstwo osiągniemy za wszelką cenę i nie ma takiego mocarza na świecie, który by mógł nas okuć ponownie w kajdany germańskie – pisał w odezwie do rodaków Wojciech Korfanty. 

III Powstanie Śląskie rozpoczęło się w nocy z 2 na 3 maja roku i trwało do 5 lipca 1921 roku. Zakończyło się podjęciem decyzji o korzystnym dla polaków podziale Górnego Śląska. Polska dostała 29 procent obszaru plebiscytowego i 46 procent ludności. Powstanie trwało dwa miesiące i składało się z czterech etapów. 

– Po zakończeniu I wojny światowej granica Polski z Niemcami stała się przedmiotem gry dyplomatycznej, przeplatanej działaniami zbrojnymi. Po trzech latach sporów, w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło III Powstanie Śląskie – ostatnie, najdłuższe i najbardziej krwawe ze śląskich zrywów. Śląscy Polacy postanowili walczyć o powrót swojego regionu do ojczyzny. W tych dążeniach mocno wspierali ich ochotnicy z całej Polski. Nawet co dziesiąty powstaniec pochodził spoza Górnego Śląska – mówi prof. Piotr Gliński, wiceprezes Rady Ministrów, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu. – Dziś, sto lat po tamtych wydarzeniach, upamiętniamy wspólny trud i zaangażowanie Polaków, którzy wywalczyli możliwość powrotu Górnego Śląska do Macierzy i przywrócili Polsce choć część jednego z ważniejszych regionów gospodarczych w Europie. Rzeczpospolita powstała dlatego, że tak wielu ludzi tego chciało i było zaangażowanych w proces tworzenia niepodległego państwa. Wielu oddało za to życie. Powinniśmy o tym zawsze pamiętać – podkreśla wicepremier Gliński.

Jak Ślązacy obchodzą 100. rocznicę wybuchu III Powstania Śląskiego?

W ramach ogólnopolskiej kampanii „Śląska wspólna sprawa” Biuro Programu „Niepodległa” przygotowało wielkoformatową animację komputerową (mapping), która opowiada o historii Powstań Śląskich. Można ją było zobaczyć od 25 kwietnia w Warszawie. W województwie śląskim również mamy taką możliwość w niektórych miastach. Animacja zostanie wyświetlona 2 maja o godzinie 20:21. Poniżej lista miast biorących udział w akcji:

• Bytom – Bytomskie Centrum Kultury,
• Czerwionka-Leszczyny – Miejskim Ośrodkiem Kultury w Czerwionce-Leszczynach: NZOZ MEDIPOZ,
• Gliwice – Muzeum w Gliwicach,
• Katowice – Teatr Śląski,
• Kochanowice – Gminne Centrum Kultury i Informacji,
• Pszczyna – Pszczyńskie Centrum Kultury (elewacja budynku przy ulicy Bankowej w Pszczynie),
• Pyskowice – Miejski Ośrodek Kultury i Sportu w Pyskowicach,
• Świętochłowice – Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach,
• Zabrze – Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu.

Z okazji 100. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego Narodowy Bank Polski z inicjatywy Instytutu Śląskiego oraz Oddziału IPN w Katowicach, wprowadził do obiegu monety kolekcjonerskie „100. rocznica III Powstania Śląskiego”. Powstały dwa warianty: złota moneta o nominale 200 zł i srebrna o nominale 10 zł. 

W celu upamiętnienia III Powstania Śląskiego Senat Rzeczpospolitej Polskiej X kadencji uchwałą z 2 grudnia 2020 zdecydował o ustanowieniu roku 2021 Rokiem Powstań Śląskich.